Magnus Lagabøte og landsloven

Prins Magnus – som seinare skulle få tilnamnet Lagabøte – blir fødd. Som det yngste barnet til kong Håkon 4. var han ikkje den med best arverett til den norske trona. Han var veslebroren som eigentleg ikkje skulle verta konge.

Magnus skal ha fått undervisning av fransiskanarar som etablerte eit kloster i Bergen i 1240. I ånda ser det ut til at Magnus vart verande ein fransiskanar heile livet, og det han lærde av munkane, skulle verta avgjerande for lovsamlingane han seinare vart kjend for.

Lynet slår ned i eit hus i Bergen der Magnus oppheld seg. Huset tok fyr, og heile Bergen brann til slutt ned. Magnus overlevde. Det var i hans auge ei Guds styring, som det låg ei djupare meining bak og som viste at han var esla til noko stort.

Fjorten år gamal hentar Magnus «Krossuden». Dette var faren sitt største krigsskip. Over 40 meter langt, 10 meter høgt og om lag like breitt. Men der Håkon 4. var i krig store delar av regjeringstida si, skulle Magnus aldri verte ein krigarkonge. Han er den einaste kongen i norsk mellomalder som ikkje førte krig.

Tronarvingen Håkon Unge døyr brått. Han etterlet seg sonen Sverre, som var berre fem år gamal. Difor sette Håkon 4. i scene ei spontan kongehylling av prins Magnus. Slik fekk kongeriket nokon som kunne sjå til Sverre sine interesser til han vart myndig. I 1261 døydde Sverre like brått som faren, og Magnus var den neste til å ta over trona.

Magnus blir krona som konge i Håkonshallen i Bergen. Tre dagar før vart han gift med den danske prinsessa Ingeborg. Det skal ha vore det største bryllaupet i Noreg til den tid.

Kong Håkon 4. vart gravlagd. Kong Magnus sende to fransiskanarmunkar med følgje til Skottland for å forhandla fram fred mellom landa. Dermed kunne kong Magnus byrja på oppgåva han meinte Gud hadde gjeve han: forsoning og lovarbeid.

Arbeidet med ei ny lovbok skal avsluttast. Ho vart vedtatt på Gulating, Eidsivating og Borgarting. Men på Frostating hevda erkebiskop Jon Raude at kongen hadde gjeve lover i si lovbok som krenkte kyrkja sine rettar. Frostating vedtok difor ikkje lovboka. Kong Magnus måtte byrja på nytt.

Kong Magnus inngår forlik med kyrkja om grensene for kongen si lovgjevingsmakt.

Med nye rådgjevarar kunne Magnus i 1270-åra laga ei langt betre lovbok enn den som vart forkasta i 1269. Den høge kvaliteten på Landslova er ein viktig grunn til at ho fekk ei levetid på 400 år.

Klokka seks om morgonen 16. juni går ein prosesjon frå Logtun kyrkje til Frostating. Her venta fleire hundre menn. Kong Magnus var i ferd med å fylla oppgåva han følte Gud hadde lagt på han: Endeleg skulle Noreg få ei lovbok som skapte orden etter borgarkrigane og dei store samfunnsendringane på 1100- og 1200-talet.

Lovboka blir overrekt gulatingsmennene. Eit år seinare skjedde det same på Borgarting og Eidsivating. Noreg var samla til eitt rike.

Kong Magnus Lagabøte døyr. Han hadde då ikkje berre fullført Landslova av 1274, men stod bak Bylova av 1276, Hirdskråa – som var ei slags hoff- og administrasjonslov – og den islandske lovboka Jónsbók.

Etter eige ønske blir Magnus Lagabøte ikkje gravlagd saman med andre kongar i Kristkyrkja i Bergen, men i St. Olavskyrkja til fransiskanarane, der han vart utdanna. Her vart han truleg lagd til kvile i koret, saman med dronning Ingeborg. I det som i dag er domkyrkja i Bergen, ligg dei to framleis.

Tidslinja er basert på Nasjonalbibliotekets julekalender om Magnus Lagabøte, skriven av Jørn Øyrehagen Sunde, jurist og rettshistorikar.